EJ Warta (w Klempiczu)

Projekt elektrowni w Klempiczu był podobny do Elektrowni Jądrowej Temelin w Czechach (na zdjęciu), wyposażonej w dwa reaktory WWER-1000/320 (docelowo miały być 4, podobnie jak w Klempiczu), (fot. Vadim Mouchkin/IAEA).

Historia

Elektrownia Jądrowa „Warta” w Klempiczu niedaleko Wronek (północna część woj. wielkopolskiego, powiat czarnkowsko-trzcianecki, gmina Lubasz, grunty wsi Klempicz, na wschodnim skraju Puszczy Noteckiej, w odległości ok. 50 km na północny zachód od Poznania i ok. 46 km na południe od Piły) miała być drugim tego typu obiektem w Polsce.

5 czerwca 1987 r. Prezydium Komisji Planowania przy Radzie Ministrów zaakceptowało lokalizację drugiej polskiej elektrowni jądrowej w miejscowości Klempicz (lokalizacja Warta). Początkowo inwestorem obiektu był Zachodni Okręg Energetyczny.

W latach 1988-1989 wykonano prace przygotowawcze (wstępne roboty ziemne - przygotowanie terenu, rozpoczęto budowę zaplecza socjalnego budowy).

W latach 1987-88 wykupiono 2 gospodarstwa rolne (łącznie ponad 37 ha, w tym ponad 10 ha działek położonych w obrębie samej wsi) i wylesiono ok. 20 ha lasu. Po zaniechaniu budowy (w roku 1989) tereny te zostały przekazane przez Ministerstwo Przemysłu Gminie Lubasz. Zrekultywowano także ok. 5 ha lasu. W 1999 r. tereny w obrębie wsi kupiła firma z Poznania, która zaadaptowała budynek tzw. „szatniowca” (jedyny element zaplecza budowy EJ, jaki zdążono wybudować) na hurtownię farmaceutyczną. Pozostałe tereny (ok. 20,5 ha) nadal pozostają we władaniu Gminy Lubasz – nie są one użytkowane gospodarczo.

Elektrownia miała składać się z 4 bloków wyposażonych w reaktory WWER-1000/320, każdy o mocy 1000 MWe (brutto). Łączna powierzchnia obiektu miała wynieść 60 ha.

Zgodnie z planami w 1983 r. zakładano, że pierwszy blok zostanie oddany do eksploatacji w 1994 r.

Na budowie miało pracować 5000-8000 osób. Następnie, po uruchomieniu elektrowni załoga stała miała liczyć 1000 osób.

Dla potrzeb budowy i eksploatacji EJ „Warta” (w tym zwłaszcza dla umożliwienia transportu wielkogabarytowych elementów urządzeń) planowano odpowiednią rozbudowę i modernizację infrastruktury transportowej, a w szczególności:

1. budowę bocznicy kolejowej o długości 12 km od stacji Lubasz,

2. przebudowę i modernizację dróg lokalnych, w tym głównie następujących odcinków:

• drogi Nr 182: Międzychód – Wronki – Piotrowo – Klempicz – Czarnków – Ujście,
• drogi Nr 185: Piotrowo – Szamotuły.

Z przedsięwzięć tych wykonano jedynie modernizację 2-ch odcinków drogi Nr 182, o łącznej długości ok. 10 km:

• od wsi Piotrowo do granicy gmin Obrzycko / Lubasz (ok. 5,2 km),
• od wsi Piotrowo w kierunku Wronek (ok. 4,8 km).

Droga na tych odcinkach, o nawierzchni asfaltowej, została znacznie poszerzona (ponad 7 m).

W grudniu 1988 r. w wyniku Zarządzenia Nr 57 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 r. zmieniony został inwestor EJ Warta. Wszelkie zobowiązania Zachodniego Okręgu Energetycznego dotyczące realizacji EJ Warta przejął Zespół Elektrociepłowni „Poznań" w Poznaniu. Do tego nowego inwestora przekazane zostały wnioski z przeprowadzonej przez dozór jądrowy analizy Wytycznych Inwestora EJ Warta w sprawie zasad oraz trybu opracowania i realizacji „Programów Zapewnienia Jakości. Wytyczne te zawierały podstawowe wymagania dla opracowania systemu zapewnienia jakości EJ Warta oraz wymagania dotyczące zawartości programów zapewnienia jakości generalnych uczestników procesu realizacji tej inwestycji.

Elektrownia Jądrowa Temelin w Czechach. Elektrownia w Klempiczu - gdyby powstała - byłaby podobna do tej w Temelinie. (fot. CEZ)

W lutym 1989 r. Dozór Jądrowy wziął udział w spotkaniu konsultacyjnym z inwestorem i projektantem na temat zagadnień związanych z uzyskaniem przez inwestora zezwolenia na budowę. Przedstawiono na tym spotkaniu wymagania Dozoru Jądrowego odnośnie dokumentacji bezpieczeństwa. Przedmiotem rozmów były również problemy związane z projektowaniem, a konkretnie z opracowaniem Założeń Techniczno-Ekonomicznych (ZTE) i Wstępnego Raportu Bezpieczeństwa dla EJ Warta. Wstępnie ustalono termin opracowania dokumentacji, niezbędnej dla uzyskania zezwolenia na budowę EJ Warta, na czerwiec 1990 r.

W marcu 1989 r. dozór jądrowy wziął udział w przeprowadzonej przez inwestora w Klempiczu kontroli rewizyjnej przedsiębiorstw wykonujących prace przygotowawcze do budowy elektrowni. Prace te były wykonywane przez cztery przedsiębiorstwa. Stwierdzono, że prowadzone one były zgodnie z wcześniej zatwierdzonymi programami.

22 kwietnia 1989 r. Minister Przemysłu, na skutek protestów społecznych, wstrzymał roboty przygotowawcze do budowy EJ Warta prowadzone w miejscowości Klempicz.

Stan obecny - przydatność lokalizacji dla dzisiejszych planów

Obecnie rejon lokalizacji „Warta-Klempicz” jest mocno wyludniony. W okolicy nie ma też większych zakładów pracy. Ludność wsi utrzymuje się głównie z emerytur, rent i dorywczych prac.

Lokalizacja EJ „Warta” spełniała wymagania obowiązujących w latach 80-tych XX wieku polskich i rosyjskich przepisów lokalizacji EJ – w szczególności w zakresie gęstości zaludnienia w strefie wokół elektrowni i jej odległości od dużych miast, spełnia także wymagania wówczas i obecnie obowiązujących przepisów amerykańskich (10CFR100). W Europie Zachodniej wiele elektrowni jądrowych (EJ) położonych jest stosunkowo niedaleko od dużych miast.

Fragment wykupionych terenów pod budowę EJ Warta, obecnie w posiadaniu Gminy Lubasz

Tereny lokalizacji to grunty rolne niskiej jakości (V i VI klasy), nieużytki oraz las. W związku z planowaną budową EJ „Warta”, w latach 1987-88 wykupiono ok. 37 ha gruntów rolnych i ok. 20 ha lasu. Po zaniechaniu budowy (w 1989 r.) wykupione grunty rolne zostały przekazane Gminie Lubasz - obecnie nie są one użytkowane gospodarczo. Las natomiast zwrócono do użytkowania miejscowemu leśnictwu.

Zarówno na terenie jak i w otoczeniu lokalizacji EJ „Warta” przeprowadzono kompleksowe badania geologiczno-inżynierskie i sejsmo-tektoniczne. Badania te potwierdziły w pełni przydatność tego terenu do zlokalizowania elektrowni jądrowej.

Zaletą lokalizacji w Klempiczu jest istnienie dobrze rozwiniętej infrastruktury przesyłowej, która jest aktualnie jeszcze wzmacniana i modernizowana - w rejonie lokalizacji EJ „Warta” aktualnie przebiega kilka linii przesyłowych o dużym znaczeniu dla całego KSE (Krajowy System Elektroenergetyczny), są to następujące linie:

• jednotorowa 400 kV od stacji Poznań Plewiska do stacji Krajnik
• dwutorowa 220 kV od stacji Poznań Plewiska do stacji Leszno i Polkowice
• jednotorowa 220 kV od stacji Poznań Plewiska do stacji Piła Krzewina – linia ta, która przebiega nieopodal lokalizacji „Warta”, jest częścią ciągu biegnącego w kierunku „północnej szyny” 400 kV do stacji Dunowo poprzez stację Żydowo, ma być ona przebudowana w 2-torową linię 400 kV
• jednotorowa 220 kV od stacji Plewiska – do stacji Konin
• jednotorowa 220 kV od stacji Plewiska – do stacji Czerwonak.

Dla przyłączenia EJ konieczne jest zbudowanie stacji elektroenergetycznej 400/110 kV, powiązanej z 2 torowym ciągiem przesyłowym 400 kV: Poznań Plewiska – Piła Krzewina – Żydowo – Dunowo, realizacja którego jest zaplanowana.

Dla EJ „Warta” projektowano zamknięty układ wody chłodzącej (skraplacze turbin oraz układy pomocnicze maszynowni i reaktorowni). Źródłem wody dla potrzeb uzupełniania obiegów technologicznych oraz pokrycia strat bezzwrotnych, miała być rzeka Warta. Przewidywano wybudowanie w tym celu ujęcia wody na 178 km rzeki (ok. 4 km poniżej miasteczka Obrzycko, w odległości ok. 6 km od elektrowni). Średnioroczne straty bezzwrotne wody oszacowano na 2,7 m³/s, co stanowi 2,2% średniego przepływu wody w Warcie (SSQ), 5,9% przepływu średniego niskiego (SNQ) i 0,7% przepływu średniego wysokiego (SWQ). Straty te mogą być bez problemu uzupełniane ze zbiorników retencyjnych: „Jeziorsko” na Warcie (oddany do użytku w 1986 r.) i „Wielowieś Klasztorna” na Prośnie - lewostronny dopływ Warty (obecnie realizowany). Przy czym z dużym nadmiarem wystarczy do tego celu sam tylko zbiornik „Jeziorsko”. W okresie niskich przepływów Warty (od maja do listopada) ze zbiornika tego można zwiększyć w przekroju ujęcia wody dla EJ „Warta” przepływ o 5,4 ÷ 7,7 m³/s, czyli ok. 2-3 krotnie więcej niż wielkość szacowanych bezzwrotnych strat wody.

Szacuje się, że – przy założeniu nie przekraczania mocy cieplnej, jaka miała być odprowadzana z 4-ch bloków EJ „Warta” z reaktorami WWER-1000/320 (ok. 8 300 MWt) – obecnie możliwe byłoby chłodzenie w obiegu zamkniętym, z mokrymi chłodniami kominowymi o ciągu naturalnym: 3-ch bloków energetycznych z reaktorami EPR (ok. 8100 MWt) lub AP1000 (ok. 6900 MWt).

Źródła:

1. Lokalizacja elektrowni jądrowych w Polsce, Władysław Kiełbasa, Hydroenergo, Wejherowo, wystąpienie na konferencji "II Szkoła Energetyki Jądrowej" 3-5 listopada 2009, Warszawa (dostępne na atom.edu.pl w dziale Publikacje i Polemiki)
2. "Wycinatom" - blog inż. Jarosława Hryszko
3. "Bezpieczeństwo Jądrowe i Ochrona Radiologiczna", nr 4/90, s. 17.