Skala INES

Międzynarodowa Skala Zdarzeń Jądrowych (INES)

Międzynarodowa Skala Zdarzeń Jądrowych (The International Nuclear Event Scale - INES) jest ważnym narzędziem stosowanym przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej (MAEA) i państwa członkowskie (w tym Polskę) do określania kategorii zdarzeń jądrowych.

Umożliwia ona szybkie i merytorycznie jednoznaczne informowanie społeczeństwa o zagrożeniach spowodowanych zdarzeniami w obiektach jądrowych. Ułatwia również ich poprawną interpretację przez ekspertów, środki masowego przekazu i społeczeństwo.

Skala INES jest szeroko stosowana w przemyśle jądrowym do określenia "wielkości" zdarzeń, a także wtedy, gdy chcemy szybko poinformować społeczeństwo o stopniu niebezpieczeństwa i możliwych skutkach zdarzeń w instalacjach jądrowych.

Rys. 1. Skala INES

skala INES

Zakres Skali obejmuje poziomy: od zera - w przypadku zdarzeń nie mających znaczenia dla bezpieczeństwa - do poziomu siódmego - określającego poważną awarię z daleko idącymi konsekwencjami dla zdrowia człowieka i środowiska. Na przykład w Skali INES awaria w elektrowni jądrowej w Czarnobylu została sklasyfikowana na najwyższym - 7 poziomie. Natomiast niedawny szeroko nagłośniony wyciek w elektrowni Krsko miał poziom 0.

Większość zdarzeń jądrowych opisanych przy użyciu Skali INES znajduje się poniżej skali albo na 1 poziomie, ale to one przyciągają uwagę środków komunikacji społecznej. Skala okazuje się bardzo pożyteczna w przekazywaniu informacji, przede wszystkim ze względu na złożoność zagadnień technicznych energetyki jądrowej i wysoko specjalistyczną terminologię.

Skala INES została opracowana przez MAEA i Agencję Energii Jądrowej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA/OECD) głównie do opisywania zdarzeń w elektrowniach jądrowych. Obecnie została zmodyfikowana tak, że pozwala opisywać wszystkie możliwe zdarzenia w cywilnych instalacjach jądrowych i podczas transportu materiałów promieniotwórczych.

 

Tab. 1. Podstawowa struktura skali INES

Poziom 
i nazwa
Kryteria i najistotniejsze cechy bezpieczeństwa
Skutki poza obiektem Skutki w obiekcie Naruszenie wielostopniowych zabezpieczeń (tzw. "obrony 
w głąb")

7

Wielka awaria

Wielkie uwolnienie; rozległe skutki zdrowotne i środowiskowe.    

6

Poważna awaria

Znaczne uwolnienie; prawdopodobnie będzie konieczne wprowadzenie planowanych przeciwdziałań.    

5

Awaria z rozległymi skutkami

Ograniczone uwolnienie; prawdopodobnie będzie konieczne częściowe wprowadzenie planowanych przeciwdziałań. Poważne uszkodzenie rdzenia reaktora/barier radiologicznych.  

4

Awaria z lokalnymi skutkami

Małe uwolnienie; narażenie ludności na napromieniowanie dawką na poziomie dopuszczalnych limitów. Znaczne uszkodzenie rdzenia reaktora/barier radiologicznych; narażenie pracownika na napromieniowanie dawką śmiertelną.  

3

Poważny incydent

Bardzo małe uwolnienie; narażenie ludności na napromieniowanie dawką rzędu ułamka dopuszczalnych limitów. Poważne skażenie/ostre skutki zdrowotne u pracownika. Prawie awaria; naruszenie wszystkich barier bezpieczeństwa.

2

Incydent

  Znaczne skażenie/nadmierne narażenie pracownika. Znaczne naruszenie zabezpieczeń.

1

Anomalia

    Anomalia naruszająca zatwierdzone warunki eksploatacyjne.

0

Odstępstwo

Bez znaczenia dla bezpieczeństwa
Zdarzenie poza skalą Nie związane z bezpieczeństwem jądrowym

 

Tab. 2. Opis zdarzeń skali INES.

Poziom/nazwa Kryteria Przykłady

7

Wielka awaria

Uwolnienie znacznych ilości substancji promieniotwórczych nagromadzonych w dużym obiekcie (np. w rdzeniu reaktora energetycznego). Będzie to zazwyczaj mieszanina krótko- i długożyciowych produktów rozszczepienia (w ilościach równoważnych skutkom uwolnienia co najmniej dziesiątków tysięcy terabekereli jodu 131). W wyniku takiego uwolnienia należy oczekiwać ostrych skutków zdrowotnych, skutków późnych na dużym obszarze (być może wykraczających poza granice państwa), długotrwałych skutków środowiskowych. EJ w Czarnobylu, ZSRR (obecnie Ukraina), 1986

6

Poważna awaria

Uwolnienie do otoczenia substancji promieniotwórczych (w ilościach równoważnych skutkom uwolnienia od tysięcy do dziesiątków tysięcy terabekereli jodu 131). Prawdopodobnie będzie konieczne pełne wprowadzenie przeciwdziałań przewidzianych w lokalnych planach postępowania awaryjnego, w celu ograniczenia poważnych skutków zdrowotnych. Zakłady przerobu paliwa jądrowego w Kysztymie, ZSRR (obecnie Rosja), 1957

5

Awaria zrozległymi skutkami

Uwolnienie do otoczenia substancji promieniotwórczych (w ilościach równoważnych skutkom uwolnienia od setek do tysięcy terabekereli jodu 131). Przypuszczalnie będzie konieczne częściowe wprowadzenie przeciwdziałań przewidzianych w lokalnych planach postępowania awaryjnego, w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia skutków zdrowotnych. Reaktor w Windscale, Wielka Brytania, 1957
Poważne uszkodzenie obiektu jądrowego. Może to być: częściowe uszkodzenie rdzenia reaktora, awaria spowodowana nieprzewidzianym osiągnięciem przez reaktor stanu nadkrytycznego, poważny pożar lub eksplozja, w wyniku których nastąpi uwolnienie znacznych ilości substancji promieniotwórczych wewnątrz obiektu. EJ Three Mile Island, USA, 1979

4

Awaria z lokalnymi skutkami

Uwolnienie do otoczenia substancji promieniotwórczych, przy czym największa dawka jaką może otrzymać osoba znajdująca się poza obiektem wyniesie ok. kilku mSv*. Przy takim uwolnieniu konieczność podjęcia działań zaradczych poza obiektem jest mało prawdopodobna, z wyjątkiem ewentualnej kontroli żywności. Zakłady przerobu paliwa w Windscale, Wielka Brytania 1973
Znaczne uszkodzenie obiektu jądrowego. Może to być awaria, która spowoduje uszkodzenie elektrowni trudne do naprawienia (np. częściowe stopienie rdzenia reaktora) lub porównywalne zdarzenie w instalacjach niereaktorowych. EJ Saint Laurent, Francja, 1980
Prawdopodobieństwo napromieniowania jednego lub kilku pracowników dawką śmiertelną. Zestaw krytyczny w Buenos Aires, Argentyna 1984
3

Poważny incydent

Uwolnienie do otoczenia substancji promieniotwórczych przekraczające ustalone limity, przy czym największa dawka, jaką otrzyma osoba znajdująca się poza obiektem, nie przekroczy 1 mSv. Przy takich uwolnieniach podejmowanie środków zaradczych prawdopodobnie nie będzie potrzebne.  
Zdarzenie na terenie obiektu, które może spowodować ostre skutki zdrowotne u pracowników i/lub rozlegle skażenie, np. uwolnienie do obudowy bezpieczeństwa substancji promieniotwórczych o aktywności kilku tysięcy terabekereli, przy czym substancje te mogą być zawrócone do odpowiednich stref przechowywania.  
Zdarzenie, w wyniku którego jakakolwiek dalsza niesprawność systemów zabezpieczeń może doprowadzić do awarii lub sytuacja, w której systemy te nie byłyby w stanie zapobiec awarii, gdyby pojawiły się dodatkowe czynniki inicjujące. EJ Vandelloos, Hiszpania 1989

2

Incydent

Zdarzenie w wyniku którego zostały znacznie naruszone niektóre bariery bezpieczeństwa, ale pozostałe elementy wielostopniowych zabezpieczeń (tzw. "obrony w głąb") skutecznie chronią przed ewentualnymi dalszymi uszkodzeniami.  
Zdarzenie w wyniku którego pracownik otrzyma dawkę przekraczającą ustaloną roczną dawkę graniczną i/lub zdarzenie prowadzące do znacznego skażenia w miejscach, w których nie powinno się ono pojawić, a co wymaga podjęcia działań naprawczych.  

1

Anomalia

Zdarzenie naruszające zatwierdzony reżim eksploatacyjny, ale z zachowaniem znaczącego stopnia sprawności systemów zabezpieczeń. Może to być spowodowane niesprawnością urządzenia, błędem ludzkim lub niedoskonałością procedur i może powstać w dowolnym obszarze objętym Skalą, tzn. podczas eksploatacji obiektu, transportu materiałów promieniotwórczych, przeładowania paliwa lub postępowania z odpadami. Przykłady obejmują: naruszenia specyfikacji technicznych lub przepisów transportowych nie powodujące bezpośrednich skutków dla bezpieczeństwa; incydenty ujawniające niedociągnięcia w systemie organizacyjnym lub kulturze bezpieczeństwa; drobne uszkodzenia rurociągów wykraczające poza zjawiska przewidywane w ramach programu nadzoru.  

0

Poniżej skali

Odstępstwa, które nie wykraczają poza ograniczenia i dopuszczalne parametry eksploatacyjne i są prawidłowo zarządzane zgodnie z odpowiednimi procedurami. Przykłady obejmują: pojedynczą losową usterkę w systemach redundancyjnych, wykrytą podczas okresowej kontroli lub testu; planowane, normalnie przebiegające wyłączenie reaktora; zbędne i nie powodujące znaczących konsekwencji uruchomienie układów bezpieczeństwa; wycieki w granicach limitów eksploatacyjnych, niewielkie rozprzestrzenienie skażeń w granicach obszarów kontrolowanych nie mające większego znaczenia dla kultury bezpieczeństwa. Bez znaczenia dla bezpieczeństwa
*Dawki są wyrażone jako efektywne równoważniki dawki (dawka na całe ciało). Kryteria te mogą być również wyrażone odpowiadającymi im rocznymi limitami uwolnień ustalonymi przez państwowy urząd właściwy ds. bezpieczeństwa jądrowego.

 

 

źródło: Państwowa Agencja Atomistyki

 

 

Gościmy

Odwiedza nas 1255 gości oraz 0 użytkowników.

Energetyka jądrowa na Facebooku

SARI

Zwiedzanie EJ